Αν έρθει μια νύχτα ξαφνικά

 

 

Αν έρθει μια νύχτα ξαφνικά
και σου ζητήσει ένα μέρος για να μείνει
να είσαι φιλικός απέναντί της,
να της βάλεις ένα ποτό να χαλαρώσει
και να δείξεις πως την εμπιστεύεσαι,
 
όταν θα νιώσει άνετα 
θα σου ζητήσει κάτι να τσιμπήσει
θα βγάλει τις γόβες της
και θ’ απλώσει τα πόδια της στον καναπέ
 
ίσως θελήσει να σου ανοιχτεί,
να σου μιλήσει για τους εραστές της
για τα παιδικά της χρόνια
για τη γάτα της,
σε κάθε περίπτωση δείξε της
το ενδιαφέρον που χρειάζεται
και την κατάλληλη στιγμή
ψιθύρισέ της κάτι νόστιμο στ’ αυτί
 
κι αν το επόμενο πρωί
που θα ξυπνήσεις,
δεις ότι λείπει από δίπλα σου,
μην πεις πως ήταν ένα όνειρο
πως απατήθηκαν οι αισθήσεις σου
 
αλήθεια ήταν όλα και το ξέρεις.

Δημήτρης Φωτεινόπουλος

 

 

 

 

 

Χούλιο Κορτάσαρ, Ζωολόγιο (opera)

 

Δύο μεσόκοπα αδέρφια, ένας άνδρας και μια γυναίκα, κατοικούν σε ένα παλαιό τεράστιο αρχοντικό του οποίου οι χώροι όμως απειλούνται συνεχώς και σταδιακά καταλαμβάνονται από περίεργα όντα που δεν κατονομάζονται. Ένας ένοικος που φιλοξενείται στο σπίτι στενής του φίλης για να το προσέχει κατά την απουσία της βγάζει από το στόμα του χνουδωτά χαριτωμένα κουνελάκια που είναι ικανά μόλις φτάσουν σε ένα συγκεκριμένο αριθμό να προκαλέσουν την απόλυτη απορρύθμιση και το χάος. Τα μέλη μιας αποστολής υποφέρουν από κεφαλαλγίες που μεταδίδονται από ένα παράξενο είδος ζώων, τις μανκούσπιες, των οποίων τη φροντίδα έχουν αναλάβει. Μια νεαρή κοπέλα, η Ντέλια, που με μαγικό τρόπο μπορεί να χειρίζεται ζωύφια και ποντικούς, δεν μεταμορφώνει βέβαια τους μνηστήρες της σε ζώα αλλά τους βλέπει να πεθαίνουν -ή μήπως είναι αυτή που τους σκοτώνει;- ενώ μέσα σε ένα λεωφορείο που τερματίζει στο νεκροταφείο της πόλης ένα ζευγάρι είναι το μόνο που δεν κρατάει λουλούδια και αντιμετωπίζει την εχθρότητα στα βλέμματα όλων των άλλων επιβατών.
 
Στα διηγήματα του "Ζωολόγιο" αισθανόμαστε να κυκλοφορεί συνεχώς μια απειλή, αδιόρατη και υπόγεια, ικανή να οδηγήσει στον πανικό, στο κακό και στο χάος, σαν να κρέμονται όλα σε μια κλωστή... Αυτή η απορρύθμιση, που μπορεί να προκύψει από οτιδήποτε, αφορά οικίες, ψυχικές διαθέσεις, οικογένειες, μικρό-τοπους ή και την ίδια τη χώρα.
Εξαίρετα διηγήματα με τα οποία ο Χούλιο Κορτάσαρ καθιερώθηκε στη λογοτεχνία της πατρίδας του και απέσπασε τον θαυμασμό του Μπόρχες, του μεγάλου συμπατριώτη του.
 
Το διήγημα «Μακρινή» στο οποίο η ηρωίδα διχάζεται και πολλαπλασιάζεται για να συνομιλήσει με τον άλλο της εαυτό -ή μήπως με τους πολλαπλούς εαυτούς της; -μέσα από κωδικογραφήματα, αναγράμματα, παλίνδρομα και λογοπαίγνια, φορείς όλα ενός «άλλου»/διαφορετικού νοήματος, είναι πραγματικά έξοχο και προαναγγέλλει το «Κουτσό».

Αν για λίγο

 

Για λίγο μόνο αν σταθείς
κι ακούσεις από τ’ ανοιχτό παράθυρο
τη μουσική,
 
τις νότες από το βιολί μίας κοπέλας
που παίζει μια σονάτα του Vivaldi
που πάντα ήθελες κι εσύ να παίξεις,
 
για λίγο μόνο αν σταθείς εκεί 

κι ακούσεις,

δεν είναι ανάγκη
την ημέρα αυτή
ν’ ακούσεις τίποτα άλλο.

Δημήτρης Φωτεινόπουλος

 

Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής, Ο συμβολαιογράφος (Νεφέλη)

 

Ο Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής (1809-1892) ήταν μια πολυσχιδής προσωπικότητα, το λογοτεχνικό έργο της οποίας, έχω την αίσθηση, είναι κάπως αγνοημένο από την κριτική και τις φιλολογικές μελέτες. Φορέας των στοιχείων της φαναριώτικης παράδοσης, κοσμοπολίτης από μικρή ηλικία, βρέθηκε στο Βουκουρέστι και στην Οδησσό και σε ηλικία δεκαέξι ετών φοίτησε ως υπότροφος στη Στρατιωτική Ακαδημία του Μονάχου. Στην απελευθερωμένη Ελλάδα υπηρέτησε ως αξιωματικός του πυροβολικού αλλά γρήγορα παραιτήθηκε και ανέλαβε διοικητικές θέσεις. Διετέλεσε μεταξύ άλλων διευθυντής του Εθνικού Τυπογραφείου, τμηματάρχης εκπαίδευσης, εισηγητής του Συμβουλίου Επικρατείας, καθηγητής της αρχαιολογίας στο πανεπιστήμιο της Αθήνας, υπουργός των Εξωτερικών και διπλωμάτης σε πολλές πρωτεύουσες και στην Αμερική.
 
Ασχολήθηκε με όλα σχεδόν τα είδη του λόγου: διηγήματα, νουβέλες, απομνημονεύματα, ηθικοδιδακτικά κείμενα, θεατρικά έργα, μυθιστόρημα, ποίηση."Ο αυθέντης του Μωρέως" είναι το πιο γνωστό του μυθιστόρημα και "Του Κουτρούλη ο γάμος" το πιο γνωστό θεατρικό του έργο.
 
"Ο συμβολαιογράφος" είναι μια χαριτωμένη νουβέλα με απλή αστυνομική υπόθεση: στην Κεφαλλονιά, που βρίσκεται υπό αγγλική κατοχή, ένας τυχοδιώκτης, αδίστακτος τύπος σκοτώνει τον πλούσιο κόντε θείο του για να οικειοποιηθεί τη μεγάλη του περιουσία. Στο έργο του αυτό βρίσκει κάλυψη από τον συμβολαιογράφο Τάπα, ο οποίος και αυτός έχει τους δικούς του λόγους για να τον υποστηρίξει. Από κοινού ενοχοποιούν τον έντιμο γραμματικό του κόντε. Αλλά το καλό στο τέλος νικά.
Όλα αυτά σε μια πολύ δουλεμένη καθαρεύουσα που όταν συναντά το επτανησιακό ιδίωμα, ανάμεικτο με τους υιοθετημένους "ιταλισμούς" απογειώνεται.
 
Θυμόμαστε και την έξοχη μεταφορά αυτής της νουβέλας στην ασπρόμαυρη τηλεόραση με εξαίρετους ηθοποιούς, τον Ανδρέα Φιλιππίδη, τον Γιάννη Φέρτη, τον Σταύρο Ξενίδη, τη Μιμή Ντενίση και τον Στάθη Ψάλτη στα πρώτα τους βήματα, τη Ντίνα Κώνστα, τη Δέσπω Διαμαντίδου και τον σπουδαίο Βασίλη Διαμαντόπουλο στον ρόλο του συμβολαιογράφου Τάπα.

 

 

Τζόζεφ Κόνραντ, Η καρδιά του σκότους

 

Πέντε άνδρες μέσα σε ένα πλοιάριο στις εκβολές του Τάμεση περιμένουν την κατάλληλη ώρα για να αποπλεύσουν. Στο μεταξύ ένας από αυτούς, ο Τσάρλι Μάρλοου, αφηγείται την ιστορία του κυρίου Κουρτς, ενός σπουδαίου, όπως τον χαρακτηρίζει ο ίδιος, ανθρώπου.
 
Η ιστορία εξελίσσεται στο (βελγικό) Κογκό την περίοδο της στυγνής αποικιοκρατίας, όταν αυτή η χώρα ήταν μία (ακόμα) ιδιωτική επιχείρηση του Λεοπόλδου Β΄, ο οποίος τη διαφέντευε με απίστευτη βαναυσότητα. Ο αφηγητής, ο Τσάρλι Μάρλοου, κυβερνήτης ενός ατμόπλοιου στον ομώνυμο ποταμό, αναλαμβάνει να παραλάβει τον άρρωστο Κουρτς. Πλέει με το πλήρωμά του και μερικούς δυτικούς αποικιοκράτες όλο και πιο βαθιά στη ζούγκλα και επιτέλους συναντά τον Κουρτς, καταπονημένο και ετοιμοθάνατο. Πρόκειται για κρατικό υπάλληλο. Ως υπεύθυνος ενός από τους σημαντικότερους σταθμούς βελγικών συμφερόντων στη ζούγκλα, καθήκον του έχει τη συγκέντρωση των ελεφαντόδοντων που αποτελούν, ασφαλώς, βασιλική περιουσία. Οι ποσότητες που συγκεντρώνει είναι εντυπωσιακές αλλά φαίνεται ότι δεν τις αποστέλλει όλες στην Ευρώπη. Κάποιες διαδικασίες στη συγκέντρωση και στην αποθήκευση είναι αδιαφανείς και είναι φανερό ότι ο Κουρτς δουλεύει και για τον εαυτό του. Διακινδυνεύει τα πάντα, και τη ζωή του ακόμα, για να πλουτίσει. Είναι τυχοδιώκτης, αδίστακτος, δόλιος αλλά και δεινός ομιλητής και έξοχος συζητητής, χειριστικός. Γοητεύει, παραπλανά, σαγηνεύει και λατρεύεται από τους ιθαγενείς περίπου ως μάγος ή ως θεός. Οι περισσότεροι αναφέρονται σε αυτόν με δέος, θαυμασμό και φόβο. Όσο ο αφηγητής τον συναναστρέφεται και τον γνωρίζει καλύτερα τόσο εισχωρεί βαθύτερα στην "καρδιά του σκότους", στον ψυχισμό αυτού του δαιμονικού ανθρώπου.
 
Η νουβέλα είναι θαυμάσια. Το τέλος της κάτι παραπάνω από εξαίρετο. Δημοσιεύτηκε το 1899 στην Αγγλία και σε μεγάλο βαθμό δημιουργήθηκε με υλικά από τη ζωή και τα ταξίδια του ίδιου του Κόνραντ. Διαβάζεται σε πολλά επίπεδα, το ιστορικό, το ψυχαναλυτικό, το ανθρωπολογικό αλλά και ως σχόλιο για την αποικιοκρατία και το καταστροφικό έργο των χριστιανών δυτικών εις βάρος των "απολίτιστων" φυλών.

Πάνω στην προσωπικότητα αυτού του αδίστακτου τυχοδιώκτη, του Κουρτς, βασίστηκε ο Κόπολα για να χτίσει τον δικό του Κούρτς, τον παράφρονα συνταγματάρχη Γουόλτερ Ε. Κουρτζ (!) στην ταινία "Αποκάλυψη τώρα!", ρόλο που υποδύεται υποδειγματικά ο Μάρλον Μπράντο.

Roberto Bolañο, Η νυχτωδία της Χιλής (Άγρα)

 
 

O Σεμπαστιάν Ουρούτια Λακρουά, ιερέας, κριτικός της λογοτεχνίας, ποιητής και μέλος του Opus Dei, σε μια νύχτα αγωνίας λίγο πριν πεθάνει, ανακαλεί τη ζωή του και επιχειρεί να απολογηθεί για κατηγορίες που του απευθύνει κάποιος "ρυτιδιασμένος νεαρός". Ανακαλεί τις σπουδές του στο ιεροδιδασκαλείο, τις απόπειρές του να γράψει ποίηση, τις κριτικές λογοτεχνίας που συνέτασσε για τους Χιλιανούς συγγραφείς του καιρού του, τη γνωριμία του με τον Νερούδα. Σιγά σιγά ολισθαίνει στην κόλαση, δέχεται να παραδώσει μαθήματα μαρξισμού στον Πινοτσέ και στο επιτελείο του, παρίσταται σε ολονύχτια λογοτεχνικά πάρτι στην αχανή έπαυλη μιας όμορφης Χιλιανής μαζί με ολόκληρη τη διανόηση της χώρας ενώ στα υπόγειά αυτής της έπαυλης ο Αμερικάνος σύζυγός της ανακρίνει με απίστευτη βαναυσότητα πολιτικούς κρατουμένους. Το πορτρέτο του τελειώνει με τον πιο γελοίο και γκροτέσκο τρόπο, όταν τον λούζει η Tormenta de mierda...

Ο Roberto Bolaño στη "Νυχτωδία της Χιλής" γράφει για τη λογοτεχνία και για τους λογοτέχνες. Επικρίνει τη διανόηση της πατρίδας του, αυτήν την κλειστή κάστα, που ματαιόδοξα και ναρκισσιστικά κινούνταν έξω και πέρα από την πραγματική ζωή και τις πολιτικές περιπέτειες της Χιλής, που επεδίωκε την καταξίωση σε καιρούς που η δημοκρατία στη Χιλή είχε καταλυθεί και οι πολιτικοί κρατούμενοι δολοφονούνταν, που διάβαζε αρχαία ελληνική και λατινική γραμματεία αλλά αντιπαθούσε τα λαϊκά στρώματα.

Ο ιερωμένος Ουρούτια Λακρουά, μέλος του Opus Dei, ποιητής και κριτικός λογοτεχνίας, στην ιστορία του Bolaño έχει το πραγματικό αντίστοιχό του, τον Ιγνάσιο Βαλέντε. Το ίδιο και το ζεύγος των διανοουμένων στων οποίων την έπαυλη φιλοξενούνται οι λογοτεχνικές βραδιές. Είναι η Μαριάνα Καγιέχας και ο Μάικλ Τάουνλεϋ, πράκτορες και οι δύο της δικτατορίας του Πινοτσέ.

 

Περσεφόνη

 

Κάποια φορά θ’ αποφασίσω αλλιώς   Γιατί κάθε που ανεβαίνω
φαρμακώνομαι   Να της σταθώ σαν κόρη, λέει, γιατί μαραζώνει   Αμέσως
μόλις μ' άρπαξαν έτρεξε στους δικούς της να τη
λυπηθούν   Και από πάνω τους εκβίαζε   Και λίγο λίγο το κατάφερε να με
γυρίζει πίσω κάθε τόσο
 
Αδιάντροπη και ψεύτρα όπως πάντα   Όλους τους έπεισε να τη λατρεύουν
σαν θεά με κάτι δήθεν τελετές και μπιχλιμπίδια   Στα δάχτυλα τους 
παίζει όπως θέλει με δάκρυα και απειλές
 
Και τι κατάλαβα που ήμουνα μαζί της;   Συνέχεια η γκρίνια της στ' αυτιά
μου   Ανίκανη να ράψω ένα ρούχο   Ν' απλώσω ένα σεντόνι   Να 'χω έναν 
άντρα στο βρακί μου
 
Αγύμναστη μ' ανέβαζε κι ανάξια με κατέβαζε   Με έσερνε αχάραγα στα
στραροχώραφα μέσα σε φίδια και σκορπιούς   Εκείνη θέριζε με τους
εργάτες της κι εγώ έκλαιγα με το κεφάλι ανάμεσα στα πόδια μου   Της
έλεγα πως είναι από τα έμμηνα για να με παρατήσει ήσυχη
 
Σκληρή γυναίκα   Άνιωθη   Για άντρα δεν ξαγρύπνησε ποτέ   Μήτε θα
σκέφτηκε ότι μπορεί να το 'θελα κι αφέθηκα στον θείο μου, τον μόνο άξιο
αρσενικό στο σόι της   Ότι μπορεί να το 'χαμε κι οι δυο μας συμφωνήσει
Για να 'μαστε μαζί εκεί κάτω
Δυο άτιμα κορμιά χαμένα   Και ξεγραμμένα απ΄όλους

Δημήτρης Φωτεινόπουλος

Μεγάλο Σάββατο, 20.15

Μέχρι να φτάσει η ώρα δώδεκα
προλαβαίνεις να πας 

μέχρι την κοντινότερη πλατεία,
που θα 'χει ερημώσει τέτοια ώρα,
και να καθίσεις σ' ένα παγκάκι
να καπνίσεις παρατηρώντας
τα άδεια λεωφορεία και τους τελευταίους περαστικούς,

να περπατήσεις μερικά τετράγωνα
κάτω από τις νεραντζιές κι από τα γιασεμιά,
ν' αγοράσεις κεριά
από κάποιον αυτοσχέδιο πάγκο,
να κοιμηθείς ένα εικοσάλεπτο,

να δεις το τέλος μιας θρησκευτικής ταινίας
που μάλλον την έχεις ξαναδεί,
να φας δυο κουλουράκια στα κρυφά,
να διαβάσεις μερικά μικρά ερωτικά ποιήματα του Ρίτσου.
Ή να γράψεις κι εσύ στα γρήγορα
ένα μικρό ποίημα. 

Δημήτρης Φωτεινόπουλος