Ελένη Λαδιά, Ηρώδης Αττικός, ο αισθαντικός (Εστία)

Το πλήρες όνομά του ήταν Λούκιος Βιβούλιος Ίππαρχος Τιβέριος Αττικός Ηρώδης (103-179 μ.Χ.) -εμείς τον ξέρουμε ως Ηρώδη Αττικό. Έζησε την περίοδο της Δεύτερης Σοφιστικής, του λαμπρού εκείνου πνευματικού κινήματος που απετέλεσε το τελευταίο ανάχωμα του ελληνισμού πριν από την οριστική επικράτηση του χριστιανισμού και ήταν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του. Την ίδια περίοδο έζησαν και ο Παυσανίας ο περιηγητής, ο Λουκιανός και ο Πλούταρχος. 

Γεννήθηκε στον Μαραθώνα το 101 μ.Χ. Ο παππούς του, Ίππαρχος, είχε επιχειρήσει να γίνει τύραννος της Αθήνας, όμως απέτυχε, καταδικάστηκε σε θάνατο και η περιουσία του δημεύτηκε. Ωστόσο ο πατέρας του Ηρώδη ανακάλυψε έναν αμύθητο θησαυρό που μάλλον ο πανέξυπνος παππούς είχε κατορθώσει να κρύψει από τη δήμευση, με αποτέλεσμα ο γιος του να ζήσει ζάπλουτος έως το τέλος της ζωής του. Τουλάχιστον ως προς αυτό ήταν τυχερός.

 

Ηρώδης Αττικός, 101-179 μ.Χ.

Έκανε λαμπρές σπουδές μεταξύ Αθήνας και Ρώμης, συνδέθηκε με όλα τα μεγάλα πνεύματα της εποχής του, ρήτορες, φιλοσόφους, ποιητές, ακόμα και με αυτοκράτορες (είχε ως μαθητή τον Μάρκο Αυρήλιο για πέντε χρόνια), ανέλαβε πλήθος αξιωμάτων, κόσμησε την Αθήνα, τον Μαραθώνα, την Κηφισιά και αρκετές άλλες πόλεις με λαμπρά οικοδομήματα και έργα κοινής ωφέλειας (επαύλεις, νυμφαία, οικιστικά συγκροτήματα, ωδεία) -σε κάποια φάση οραματίστηκε και τη διάνοιξη του ισθμού στην Κόρινθο. Ως αττικιστής, υπηρέτησε με συνέπεια τον ελληνικό πολιτισμό, ιδίως την ελληνική γλώσσα, απέναντι στην επέλαση των λατινικών και επιδόθηκε με αξιοθαύμαστα αποτελέσματα σε πολλά είδη του λόγου.

Παρότι διέθεσε μέρος της περιουσίας του σε συμπολίτες του που είχαν ή που δεν είχαν ανάγκη, συκοφαντήθηκε πολλάκις από αυτούς για διάφορους λόγους. Δέχτηκε επιθέσεις που έδειχναν μικροπρέπεια και εκδικητικότητα, οδηγήθηκε σε δίκη με την κατηγορία της διαφθοράς των αρχόντων από την οποία δεν είχε νομικές επιπτώσεις· κατηγορήθηκε ακόμα και για τυραννική διοίκηση.

Χτυπήθηκε από τη μοίρα ανελέητα: έχασε όλα του τα παιδιά, οκτώ συνολικά (!), φυσικά και θετά, και τη σύζυγό του, τη Ρηγίλλη σε ηλικία τριάντα πέντε ετών. Γενικώς, μια εξέχουσα, πολυσχιδής προσωπικότητα: διανοούμενος, πολιτικός, υποστηρικτής των τεχνών, συλλέκτης πολύτιμων έργων τέχνης και βιβλίων –ακόμα και μελισσοκόμος και οινοπαραγωγός και συγγραφέας εγχειριδίων management (!).

Με τη ζωή και τη δράση αυτού του ανθρώπου, που άφησε ανεξίτηλα τα ίχνη του και στη σημερινή Αθήνα, ασχολείται το βιβλίο της Ελένης Λαδιά, Ηρώδης Αττικός, ο αισθαντικός, από τις εκδόσεις Εστία.

df

 

Γιώργος Παυλόπουλος, Ατμός (Κέδρος)

 

Ένα ακόμα μουσείο.
Σύμφωνοι, ένα ακόμα μουσείο.

 

Ο Ατμός είναι ένας κινηματογράφος που έχει πάρει το όνομά του από μια άγνωστη ταινία του 1954. Βρίσκεται από τις αρχές του '60 σε ένα από τα πιο φημισμένα βουλεβάρτα μιας πόλης που δεν κατονομάζεται. Για πολλά χρόνια λειτούργησε ως κύτταρο πολιτισμού, προβάλλοντας ταινίες για σινεφίλ, κυρίως της nouvelle vague, του Γκοντάρ, του Τριφό, του Αντονιόνι και άλλων εξαίρετων δημιουργών. Παράλληλα ήταν ο χώρος που παρήγαγε αμφισβήτηση, επαναστατικές ιδέες, σύγκρουση με το κατεστημένο και με τις αστικές νοοτροπίες. Ιδίως όταν ξέσπασε ο Μάης, ήταν χώρος που συγκέντρωσε πλήθος ετερόκλητων νέων ανθρώπων που επεδίωκαν, καθένας με τον τρόπο του, την αλλαγή του κόσμου. Οι άνθρωποι του Ατμού εξέδιδαν μια μικρή εφημερίδα, έκαναν δημόσιες παρεμβάσεις, διοργάνωναν πάρτι εμπνευσμένα από ταινίες, προχωρούσαν σε μικρά αθώα σαμποτάζ που βραχυκύκλωναν το σύστημα, με άλλα λόγια έκαναν αισθητή την παρουσία τους, πάντα με πολιτικά αιτήματα στην ευρύτερη περιοχή. Γι' αυτό βρίσκονταν συνεχώς στο στόχαστρο των αρχών, που με κάθε τρόπο ήθελαν να ξεμπερδεύουν μ' αυτόν, με τους ανθρώπους του, με τις ιδέες που παρήγαγε, με τη δυναμική που ανέπτυσσε. Ένας αδίστακτος ολιγάρχης που λυμαίνεται τα πάντα στη χώρα, την ασφάλεια, την ενημέρωση, τις μεταφορές, τη διασκέδαση, το εμπόριο, τον πολιτισμό, τις τάσεις και τις ιδέες, τον δημόσιο χώρο και τα δημόσια αγαθά, που μπορεί να ανεβοκατεβάζει κυβερνήσεις και, στην ουσία, είναι αυτός ο ίδιος εξουσία, που ξεγελάει τον κόσμο με φιλανθρωπίες και με ευτελή προϊόντα υποκουλτούρας, που εμπορεύεται ανθρώπους και εργασία, εν ολίγοις, μια αόρατη δύναμη, πανταχού παρούσα αποφασίζει να επικεντρωθεί και στο βουλεβάρτο του Ατμού και να το αναπλάσει το βουλεβάρτο. Ο Ατμός και οι άνθρωποί του αλλά και ό,τι άλλο παλαιό και πολύτιμο υπάρχει εκεί που μπορεί να του σταθεί εμπόδιο πρέπει να εξοντωθεί. Στη θέση του Ατμού σκοπεύει να ανεγείρει ένα μουσείο (!), και μάλιστα, μουσείο του παρόντος (!)... και γύρω από αυτό όλα τα παρελκόμενα, ντιζαϊνάτα καφέ, μοδάτες μπουτικ, εστιατόρια γκουρμέ.

 

Γιώργος Παυλόπουλος, 1980

«Ο Ατμός βρίσκεται σε ένα από τα πιο μεγάλα βουλεβάρτα της Ευρώπης. Αυτό από μόνο του έχει τεράστια σημειολογική σημασία. Αν οι δρόμοι σταματήσουν να έχουν φωνή κι αυτά που επί δεκαετίες πρεσβεύουν σταματήσουν να ακούγονται, αν οι ηρωικές ιδέες και το τι σημαίνουν σήμερα, χάσουν το νόημά τους, τότε λυπάμαι αλλά τίποτα δεν μπορεί να σταματήσει τον «βελούδινο φασισμό» που έρχεται.
«Τον βελούδινο φασισμό»;
Φυσικά. Που θα βασίζεται στα παλιά διδάγματα των μεγάλων κατακτητών, που μας έμαθαν να θαυμάζουμε. Εξαγοράζεις τις συνειδήσεις των ιθαγενών πληθυσμών με αντάλλαγμα λίγες χάντρες που δεν έχουν ξαναδεί. Τους βάζεις να δουλέψουν για το συμφέρον σου, τους φοβίζεις κάθε φορά με μία έννοια που τους θαμπώνει και δεν την καταλαβαίνουν, και, αφού τους κλείσεις το στόμα, τους εξαφανίζεις.
Και σήμερα αυτή η έννοια ποια είναι;»  

Jean Luc Godard, Mai '68

Ο Γιώργος Παυλόπουλος (γεν. 1980) σε αυτό το βιβλίο (2011), που είναι εξαίρετο, θέλει να μιλήσει για τον κόσμο μας, ιδίως μετά το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα: για τη συνεργασία των σημερινών ολιγαρχών με τους ναζί, για τα οράματα της γενιάς του Μάη, τους νεολαίους που με την ανατρεπτική τους δράση διεκδίκησαν την ουτοπία, απαίτησαν έναν κόσμο διαφορετικό, ειρηνικό, δικαιότερο, πιο ελευθεριακό, λιγότερο κομφορμιστικό, χωρίς καπιταλισμό και χωρίς εκμετάλλευση. Από αυτούς τους νεολαίους  άλλοι συμβιβάστηκαν, συνθηκολόγησαν και αφομοιώθηκαν, άλλοι έγλειψαν εκεί που έφτυναν, άλλοι έχτισν καριέρες πατώντας επί πτωμάτων, άλλοι έμειναν στις μοναξιές τους να αναζητούν μια κάποια ταυτότητα καθώς και τις αιτίες της αποτυχίας και της υποχώρησης, άλλοι επέλεξαν το αντάρτικο πόλεων· για τη διαφθορά των πολιτικών που είναι έρμαια της επιχειρηματικής εξουσίας, για τις αναπλάσεις του δημόσιου χώρου με το σκεπτικό της «αξιοποίησης» και της «ανάπτυξης», για τον πολτό της μεταμοντέρνας τέχνης και της δήθεν ενημέρωσης, για τις πληρωμένες γραφίδες των μίντια, για τους γιάπηδες της νέας τάξης, για τους τεχνοκράτες και τις τακτικές τους, για τους δολοφόνους χαρακτήρων, για τον «βελούδινο φασισμό» που τότε ερχόταν και σήμερα είναι εδώ.

Παρίσι, Μάης '68

Και, ασφαλώς, να μιλήσει για σινεμά αλλά και για κάτι άλλο σημαντικό: για την απώλεια τοπόσημων, όπως ένας κινηματογράφος, ένα θέατρο, ένα βιβλιοπωλείο, μια αντικερί, ένα καφέ, δηλαδή ορισμένων σημείων αναφοράς για μία πόλη, για μια κοινότητα· για σημεία που είναι ζώσα ιστορία και ανακαλούν μνήμες ενός παρελθόντος ταυτόσημου με εκείνο των πόλεων όπου βρίσκονται και των ανθρώπων που τις κατοικούν. Ένα από πολύ καλό νουάρ που το προτείνω σε όλους και σε όλες.

df