Ελπίζω να μου ζητήσετε να ξαναβγούμε.
Εκείνη, η Τσούκικο πλησιάζει τα σαράντα, εργάζεται σε γραφείο και ζει μόνη της. Ένα βράδυ στο μπαρ ενός σιδηροδρομικού σταθμού συναντά τυχαία τον καθηγητή που δίδασκε ιαπωνική λογοτεχνία στο λύκειό της, τον Ματσουμοτό Χαρούτσουνα -εκείνη θα τον λέει «Σενσέι», δηλαδή δάσκαλο- που είναι στο κατώφλι των εβδομήντα ετών, συνταξιούχος πλέον. Την πλησιάζει, εκείνος πρώτος, και αρχίζει μεταξύ τους μια πρώτη συνομιλία που αφορά τα περασμένα. Μετά από εκείνη τη συνάντηση, η Τσούκικο και ο Σένσει συναντώνται περιστασιακά στο ίδιο μπαρ. Ακολουθούν μια συνηθισμένη τελετουργία που περιλαμβάνει φαγητό, σάκε και συζητήσεις. Καθώς ο χρόνος περνάει -από την άνοιξη, την εποχή των ανθισμένων κερασιών μέχρι το μάζεμα των μανιταριών το φθινόπωρο- ανάμεσα στα δύο αυτά πρόσωπα αναπτύσσεται σιγά σιγά, κάποτε με αδεξιότητα και με αμηχανία, κάποια οικειότητα, πολύ συγκρατημένη, που εξελίσσεται αργά σε τρυφερή αγάπη.
«Δεν μιλάμε με τον Σένσει. Δεν είναι ότι δεν τον βλέπω. Συχνά πέφτω πάνω του στο συνηθισμένο μπαρ αλλά δεν μιλάμε. Ρίχνουμε ένα βλέμμα ο ένας στον άλλον με την άκρη του ματιού, βεβαιωνόμαστε ότι είμαστε στο μαγαζί, και μετά κάνω ότι δεν τον είδα. Το ίδιο και ο Σένσει. Είναι από τότε που μπήκε στον μαυροπίνακα του μπαρ «Βραστό κατσαρόλας της ημέρας», περίπου ένας μήνας τώρα. Ακόμα κι όταν καθόμαστε δίπλα στον πάγκο, δεν βγάζουμε λέξη.».
 |
| Hiromi Kawakami, 1958 |
Η σημαντική διαφορά στην ηλικία δεν συνιστά εμπόδιο στην ανάπτυξη αυτής της σχέσης. Αντιθέτως, οδηγεί στην αργή και σταθερή ωρίμασή της. Μέσα από την αφήγηση διαφορετικών επεισοδίων, η συγγραφέας χτίζει με λεπτότητα, γλυκύτητα και χιούμορ, κάποτε, αυτή τη σχέση, τη σχέση δύο μοναχικών ανθρώπων που έχουν ανάγκη από συμπαράσταση και κατανόηση.
"Ήμουν μόνη. Έπαιρνα το λεωφορείο μόνη, τριγύριζα στην πόλη μόνη, έκανα τα ψώνια μου μόνη και έπινα μόνη. Η αλήθεια είναι ότι και τώρα με τον Σένσει, δεν ένιωθα διαφορετικά. Φαίνεται ότι δεν είχε τόση σημασία αν ήμουν ή όχι με τον Σένσει, εντούτοις κάνοντας αυτά τα πράγματα μαζί του, ένιωθα ότι έκανα το "σωστό"."
Ενδιαφέρον είναι
ότι ο Σένσει δεν εμφανίζεται ως ένας στριφνός ηλικιωμένος, μέντορας και σοφός,
αλλά ως ένας ώριμος άνδρας, με ευάλωτες πλευρές, με ιδιοτροπίες που προσπαθεί
να πλησιάσει τη νεαρότερή του γυναίκα με πραγματικό ενδιαφέρον, ευγένεια και
στοργή. Η Τσούκικο, πάλι, αποφεύγει την εύκολη ανταπόκριση στα αισθήματα του
Σένσει· διατηρεί την απόσταση ασφαλείας που χρειάζεται μέχρι να κατανοήσει και
η ίδια τη συναισθηματική της κατάσταση.
 |
| Kawase Hasui, 1883-1957 |
«Σκεφτόμουν τον Σένσει. Ούτε μια φορά δεν είχε αποκαλέσει τον εαυτό του «γέρο». Εκτός του ότι ήταν αρκετά μεγάλος για να κάνει αστεία με την ηλικία του, δεν ήταν του χαρακτήρα του. Στεκόμουν εκεί στον δρόμο και αισθανόμουν ότι ήμουν πολύ μακριά του. Αισθανόμουν έντονα την απόσταση μεταξύ μας, όχι μόνο τη διαφορά ηλικίας ούτε και τη φυσική απόσταση που μας χώριζε αλλά την πραγματική απόσταση που υπήρχε ανάμεσά μας».
Στη νουβέλα Ο Σένσει και ο χαρτοφύλακας η Χιρόμι Καβακάμι αφηγείται μια ιστορία αγάπης· μια αγάπη που παίρνει τη μορφή ερωτικής έλξης (έρωτα ;) μεταξύ δύο ανθρώπων με πολλές διαφορές αλλά με την ίδια ανάγκη για στοργή, ενδιαφέρον, καλοσύνη. Μεταμορφώνει ένα τρυφερό ειδύλλιο ανάμεσα σε δυο ανθρώπους αρκετά διαφορετικούς σε μια σπουδή πάνω στον χρόνο που περνά, τη μεταβλητότητα των πραγμάτων, τη μοναξιά, το γήρας, την τέχνη, τη διδασκαλία, τον ιαπωνικό τρόπο αντίληψης των πραγμάτων. Είναι ένα κείμενο, κατά τη γνώμη μου, πολύ ελκυστικό όχι μόνο λόγω του θέματός του, αλλά και λόγω των στοιχείων της ιαπωνικής κουλούρας που είναι διάσπαρτα και, σαφώς, αποτελούν τον καμβά πάνω στον οποίο εξελίσσεται η υπόθεση. Παλιά πανδοχεία, τελετουργία του τσαγιού, ιαπωνική κουζίνα, σάκε, ανθισμένες κερασιές, μάζεμα μανιταριών, Ματσούο Μπάσο. Αλλά και κάτι ακόμα πολύ σημαντικό: διαβάζοντας την ιστορία αυτών των ανθρώπων, εμείς οι δυτικοί αναγνώστες, γοητευόμαστε, μαγευόμαστε από στοιχεία που συνθέτουν την ιαπωνική κουλτούρα: την ευγένεια, τη λεπτότητα, τη διακριτικότητα, την αυτοσυγκράτηση, την εσωστρέφεια.
«Τελευταία, εδώ και κάμποσο καιρό, δεν έχω δει τον Σένσει. Και δεν είναι επειδή βρεθήκαμε σ’ εκείνο το περίεργο μέρος μαζί –τον αποφεύγω επίτηδες. Δεν πλησιάζω καν στο μπαρ του Σατορού και ούτε κάνω απογευματινούς περιπάτους τις μέρες που έχω ρεπό΄. Δεν κυκλοφορώ στον εμπορικό δρόμο, στην παλιά αγορά, μόνο κάνω βιαστικά τα ψώνια μου στο μεγάλο σούπερ μάρκετ δίπλα στον σταθμό. Ούτε πάω στον βιβλιοπώλη που πουλάει μεταχειρισμένα βιβλία ή στα δύο βιβλιοπωλεία στην πόλη. Πιστεύω ότι αν καταφέρω να τα αποφύγω αυτά, δεν θα πέσω πάνω στον Σένσει. Θα είναι εύκολο».
Η σχέση της Τσούκικο και του Σένσει χτίζεται αθόρυβα,
υπόγεια, υποδόρια, χωρίς συναισθηματικές εξάρσεις, χωρίς ακραίες αντιδράσεις,
χωρίς μελοδραματισμούς. Η ιστορία πάλλεται από τις σιωπές, από την αυτοσυγκράτηση,
από την αμηχανία, από τη συστολή. Μέσα από τις συχνές συναντήσεις αυτών των δύο
ανθρώπων και τις επαναλαμβανόμενες τελετουργίες τους, κάτω από την επιφάνεια
των γεγονότων συντελούνται ψυχικές διεργασίες και λανθάνουσες αλλαγές διάθεσης
και οπτικής. Οι σιωπές είναι ηχηρές, εύγλωττες· «μιλούν» περισσότερο από τον
λόγο. Το ίδιο και οι αμήχανες κινήσεις, τα συγκρατημένα βλέμματα, οι δισταγμοί,
οι αδεξιότητες. Το ερωτικό στοιχείο λανθάνει, ποτέ δεν λέγεται ρητά και ποτέ
δεν «δείχνεται»· υπάρχει ως διαρκές αίτημα, πλανάται στην ατμόσφαιρα, στα λόγια
στη σιωπή αλλά παραμένει ασαφές και άδηλο. Οι αναγνώστες το υποψιαζόμαστε, το
μαντεύουμε αλλά, και πάλι, δεν είμαστε σίγουροι. Άλλωστε όλα στη νουβέλα αυτή κινούνται
στο μεταίχμιο, στο ημίφως, στα όρια σαφούς και ασαφούς, στις σιωπές και στη
διακριτικότητα, που είναι, το δίχως άλλο, μια σπάνια αρετή.
 |
| Utagawa Hiroshige |
Το βιβλίο είναι πραγματικά πολύ καλό. Οι αναγνώστες της ιαπωνικής
λογοτεχνίας θα το αγαπήσουν για τη λεπτότητα και την ευγένεια που αποπνέει. Η μετάφραση
είναι της Μαρίας Αρώνη και της Kyoko Shibayama.
