Αντόνιο Ταμπούκι, Έτσι ισχυρίζεται ο Περέιρα (Ψυχογιός)

 

Ο δρ. Περέιρα, ένας μεσήλικας δημοσιογράφος, υπέρβαρος και με σοβαρά προβλήματα υγείας, αναλαμβάνει τη διεύθυνση του πολιτιστικού ένθετου μιας υπερσυντηρητικής εφημερίδας της Λισαβόνας. Είναι ο μοναδικός συντάκτης και, επομένως, αρχισυντάκτης του εαυτού του. Μόνη του έγνοια είναι η λογοτεχνία, η κουλτούρα όπως λέει, και μόνιμο άγχος του να έχει έτοιμες προς δημοσίευση μερικές νεκρολογίες επιφανών λογοτεχνών που από μέρα σε μέρα πρόκειται να πεθάνουν. Για αυτό το έργο αποφασίζει να προσλάβει έναν νέο που έχει ανάγκη από χρήματα. Τον προσλαμβάνει για να γράφει για τον θάνατο. «Όλη η Ευρώπη βρομάει θάνατο», όπως λέγεται, αφού στο μεγαλύτερο μέρος της κυριαρχεί ο φασισμός και ο ναζισμός ...
 
Μοναχικός περιπατητής της Λισαβόνας που φλέγεται από τον καύσωνα, βρίσκει καταφύγιο σε καφέ όπου καταναλώνει τεράστιες ποσότητες λεμονάδας, πηγμένες στη ζάχαρη, και ομελέτες με αρωματικά χόρτα. Κλειστός και εσωστρεφής, ανοίγεται μόνο στο πορτρέτο της γυναίκας του, που την έχει χάσει κάποια χρόνια πριν από φυματίωση. Στο μεταξύ την Πορτογαλία κυβερνά ο δικτάτορας Σαλαζάρ, με τον γραφικό εθνικισμό του, το παρακράτος και την αστυνομία. Στη γειτονική Ισπανία μαίνεται ο εμφύλιος πόλεμος και ο Δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος πλησιάζει. Σταδιακά ο δρ. Περέιρα συνειδητοποιεί την πολιτική κατάσταση στη χώρα του και στην Ευρώπη και επιχειρεί μια ατομική πολιτική πράξη.
 
Η νουβέλα «Έτσι ισχυρίζεται ο Περέιρα» του Ιταλού συγγραφέα Αντόνιο Ταμπούκι, που -σημειωτέον, έζησε πολλά χρόνια στη Λισαβόνα- είναι βαθιά ανθρώπινη, συγκινητική και έντονα πολιτική. Δείχνει πώς ένας άχρωμος άνθρωπος, βασανισμένος από τη ζωή και σχεδόν αποτραβηγμένος από τα εγκόσμια και αποστασιοποιημένος από τα πολιτικά πράγματα, την κατάλληλη στιγμή εξεγείρεται με τον δικό του τρόπο και αποτολμά τη δική του επαναστατική πράξη ενάντια στην τυραννία και την απολυταρχία με τον τρόπο που ξέρει καλύτερα απ' όλους, με τη λογοτεχνία. Κυκλοφόρησε το 1994, απέσπασε πολλά βραβεία και μεταφέρθηκε και στον κινηματογράφο με πρωταγωνιστή τον έξοχο Μαρτσέλο Μαστροϊάννι.

Αποκριάτικο

Κοιτάζει απ' το δωμάτιό της,
ακουμπισμένη  στο παράθυρο, 
κατά το παλιό λιμάνι 
που καίνε τον καρνάβαλο,

γυμνή και ιδρωμένη ακόμα απ' τον χορό,
με λίγο μόνο χαρτοπόλεμο
στο σώμα της 
επάνω κολλημένο.

Δημήτρης Φωτεινόπουλος

 

Στο γραφείο των καθηγητών

Διόρθωνε γραπτά των μαθητών του
αλλά θα ήθελε να είχε 

μια εκπομπή στο ραδιόφωνο

 
νυχτερινή,
μεταμεσονύχτια
 
να παίζει γαλλικά τραγούδια του ΄50
και τζαζ
 και να διαβάζει στα ενδιάμεσα,
από βιβλία που θα έφερνε μαζί του,
ποιήματα του Κόλινς, του Μποντλέρ,
του Κάρβερ, της Τζόυς Μανσούρ

 
να  πίνει ζεστό καφέ
κι έξω να βρέχει
και να είναι στη Νέα Υόρκη.

Δημήτρης Φωτεινόπουλος 

Στέφαν Τσβάιχ, Μενορά, το θαμμένο κηροπήγιο (Άγρα)

 

Η νουβέλα του Στέφαν Τσβάιχ, «Μενορά, το θαμμένο κηροπήγιο» αντλεί την υπόθεσή της από τον εβραϊκό θρύλο της επτάφωτης λυχνίας, του κηροπηγίου που, σύμφωνα με την εβραϊκή παράδοση, ο Θεός υπαγόρευσε στον Μωυσή να κατασκευάσει και φυλασσόταν στον ναό του Σολομώντα. Από αυτόν μεταφέρθηκε στη Ρώμη από τον Τίτο όταν υπέταξε την Ιουδαία και από εκεί το 455 μ.Χ. πέρασε στους Βανδάλους κατά τη λεηλασία της Ρώμης. Επί Ιουστινιανού, ο στρατηγός Βελισάριος το έφερε στην Κωνσταντινούπολή. Ένα αγόρι, ο Βενιαμίν, «ο άνθρωπος που δοκιμάστηκε σκληρά», αυτόπτης μάρτυρας της αρπαγής της από τους Βανδάλους, πήγε στο Βυζάντιο για να το ζητήσει εκ μέρους όλων των Εβραίων της οικουμένης από τον Ιουστινιανό και έζησε ως τα βαθιά γεράματα για να αφηγηθεί την περιπλάνησή της στις επόμενες γενιές.
 
Η νουβέλα αυτή δημοσιεύτηκε το 1937 στη Βιέννη, όταν γιγαντωνόταν το κύμα αντισημιτισμού και πολλαπλασιάζονταν οι διώξεις κατά των Εβραίων από τους ναζί, και στην πραγματικότητα είναι μια μεταφορά για την αδιάκοπη περιπλάνηση του λαού αυτού σε ολόκληρη τη Γη.
 
Ο Στέφαν Τσβάιχ, Αυστριακός Εβραίος, Ευρωπαίος και κοσμοπολίτης, μετά την προσάρτηση της Αυστρίας στο Ράιχ, εγκατέλειψε την πολυπολιτισμική Βιέννη και περιπλανήθηκε, όπως και πολλοί άλλοι αντιφρονούντες συμπατριώτες του και Γερμανοί,  ανέστιος σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, έφτασε μέχρι τις ΗΠΑ και κατέληξε στη Βραζιλία. Εκεί στις 22 Φεβρουαρίου του 1942 αυτοκτόνησε μαζί με τη σύζυγό του, αφήνοντας ένα γράμμα στο οποίο αποτύπωνε την αγωνία του για το μέλλον της Ευρώπης και της ανθρωπότητας. Μεταξύ άλλων έγραφε: «... ο κόσμος της γλώσσας μου σκοτείνιασε για μένα και η Ευρώπη, ο χώρος των πνευματικών δεσμών μου, έχει κι αυτή αφανιστεί. Οι δικές μου δυνάμεις εξαντλήθηκαν από τα ατελείωτα χρόνια της ξενιτιάς, μακριά από τα μέρη που με σημάδεψαν. Σκέφτομαι λοιπόν πως είναι καλύτερο να τερματίσω τη ζωή μου έγκαιρα και με το κεφάλι ψηλά, μια ζωή στην οποία η πνευματική εργασία ήταν πάντα η μεγαλύτερη χαρά και η ελευθερία το ύψιστο αγαθό. Χαιρετώ όλους μου τους φίλους. Εύχομαι να δουν πάλι όλες τις αυγές που θα ξημερώσουν μετά τη μακριά νύχτα! Εγώ πάντα πιο ανυπόμονος, θα προπορευτώ...».

 

Έριχ Κέστνερ, Στο χείλος της αβύσσου (Πόλις)

 

Ο Γιάκομπ Φάμπιαν, διδάκτορας της φιλολογίας εργάζεται σε διαφημιστικό γραφείο, όμως απολύεται. Άνεργος και χωρίς σκοπό, περιφέρεται στο Βερολίνο του Μεσοπολέμου και έρχεται σε επαφή με τον σκοτεινό κόσμο του. Εξερευνά τα παράνομα καμπαρέ και τα παράνομα πορνεία που παρέχουν κάθε είδους ερωτικές απολαύσεις, τα μπαρ και τα καφέ, τα τραμ, τα μαγαζιά, τα ατελιέ και τα κινηματογραφικά στούντιο. Στο Βερολίνο του '30 ο πληθωρισμός εξανεμίζει τις οικονομίες, η ακρίβεια θερίζει και η ανεργία καλπάζει. Ο κόσμος παραδίδεται στο αλκοόλ, στις ναρκωτικές ουσίες και στις ηδονές σαν να μην υπάρχει αύριο. Ζει στην παρακμή και περιμένει τον ναζισμό που προελαύνει. Οι ιδεολογικές συγκρούσεις μαίνονται και το αριστερό μέτωπο, αποτελούμενο από σοσιαλιστές, μαρξιστές, κομμουνιστές, αναρχικούς προσπαθεί να προτάξει κάποια αντίσταση. Η Δημοκρατία της Βαϊμάρης, όμως, πνέει τα λοίσθια, η Γερμανία και το Βερολίνο βρίσκονται στο χείλος της αβύσσου...

Το μυθιστόρημα του Έριχ Κέστνερ, "Στο χείλος της αβύσσου" εκδόθηκε το 1931 και, εννοείται, κυνηγήθηκε από τους ναζί. Ωστόσο στους πρώτους μήνες της κυκλοφορίας του πρόλαβε να πουλήσει 30.000 αντίτυπα, έστω και αλλαγμένο και λογοκριμένο.

Ο συγγραφέας Έριχ Κέστνερ, από τη Δρέσδη, στρατιώτης στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, επιστρέφοντας από το μέτωπο, σπούδασε φιλολογία και ιστορία και εργάστηκε στην αριστερή εφημερίδα Neue Leipsiger Zeitoung ως κριτικός. Τα περισσότερα έργα του απαγορεύτηκαν από τους ναζί -μάλιστα έγινε και αυτόπτης μάρτυρας της καύσης των βιβλίων του (!) - και διαγράφηκε από το σώμα των συγγραφέων του Ράιχ. Έκτοτε δημοσίευε μόνο με ψευδώνυμα. Επιλέγει ως στόχους του την κοινωνική υποκρισία, την οικογένεια, το κράτος, τον στρατό και τον μιλιταρισμό, πάντα από τη σκοπιά του στρατευμένου ουμανιστή συγγραφέα.
Το βιβλίο "Στο χείλος της αβύσσου" από τις Εκδόσεις Πόλις, είναι στην πλήρη του μορφή, χωρίς παραποιήσεις και χωρίς συντομεύσεις. Και είναι εξαίρετο.