Βάλτερ Μπένγιαμιν, Ημερολόγιο Μόσχας (Καστανιώτης)

Ο Γερμανοεβραίος διανοητής και κριτικός λογοτεχνίας Βάλτερ Μπένγιαμιν (1892-1940) βρέθηκε στη σοβιετική πρωτεύουσα για δύο μήνες, από τον Δεκέμβρη του 1926 έως τον Φλεβάρη του 1927. Η παρουσία του εκεί υπαγορεύτηκε από τρεις κυρίως λόγους. Πρώτα  για να συναντήσει την Άσια Λάτσιτς, μια Λετονή κομμουνίστρια, και να συνδεθεί ερωτικά μαζί της (η γνωριμία των δύο είχε γίνει σε στο Κάπρι και η Λάτσιτς ήδη έχει παντρευτεί τον φίλο του Μπένγιαμιν, Ράιχ στη Μόσχα). Έπειτα για να έρθει σε επαφή με τον πνευματικό κόσμο της Μόσχας και να προωθήσει ένα λήμμα του για τον Γκαίτε που θα συμπεριλαμβανόταν στη "Μεγάλη σοβιετική εγκυκλοπαίδεια". Τέλος για να αποφασίσει αν τελικά θα ενταχθεί στο γερμανικό κομμουνιστικό κόμμα.

Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Μόσχα, δέκα χρόνια μετά από το ξέσπασμα της Επανάστασης των Μπολσεβίκων, περιπλανάται αδιάκοπα στους δρόμους ως flaneur και καταγράφει την καθημερινότητα αυτής της μεγάλης πόλης και των κατοίκων της. Πηγαίνει σε θέατρα και σε κινηματογράφους, παρακολουθεί παραστάσεις, δρώμενα και ταινίες, επισκέπτεται γκαλερί, μουσεία και πινακοθήκες μένοντας ώρες ατελείωτες μπροστά σε εκθέματα, μπαίνει σε ναούς και παρατηρεί εικόνες βυζαντινής και ρώσικης τεχνοτροπίας, αλλά και σε ινστιστούτα και άλλους χώρους πολιτισμού. Μένει σε ξενοδοχεία, τρώει σε εστιατόρια και σε ταβέρνες, επισκέπτεται μαγαζιά και κάνει ψώνια, με ιδιαίτερη συμπάθεια στα ξύλινα παιδικά παιχνίδια, ξεναγείται σε γραφεία εφημερίδων και λογοτεχνικών περιοδικών, χρησιμοποιεί έλκηθρα.

Ταυτόχρονα έχει καθημερινές επαφές με την Άσια που είναι ήδη άρρωστη, άλλοτε στο σανατόριο όπου νοσηλεύεται άλλοτε στο σπίτι που μένει με τον σύζυγό της, τον Ράιχ. Δεν κατορθώνει όμως να κατορθώνει να συνδεθεί και ερωτικά με αυτήν λόγω της αμφίθυμης στάσης της και, ίσως και λόγω της κάποιας υπεροψίας αυτής. Επίσης, παρακολουθεί τις πνευματικές ζυμώσεις στους κόλπους των διανοουμένων της Μόσχας και μετέχει στον βαθμό που μπορεί σε αυτές. Το άρθρο του/λήμμα στην Εγκυκλοπαίδεια, ωστόσο απορρίπτεται.

Το "Ημερολόγιο Μόσχας" είναι ένα γοητευτικό ανάγνωσμα από την πλευρά ενός ενεργού διανοούμενου, τόσο διεισδυτικού και παρατηρητικού. Δίνει, συχνά με πολλές όμορφες λεπτομέρειες, τη ζωή και την καθημερινότητα της σοβιετικής πρωτεύουσας, τους ανθρώπους της, τις συνήθειές τους, τις φυσιογνωμίες τους, τα Χριστούγεννά τους... Είναι ένα ενδιαφέρον πορτρέτο της πόλης, καθώς η Επανάσταση προσπαθεί να σταθεροποιήσει την παρουσία της και να ισορροπήσει, όπως και ο ίδιος ο Μπένγιαμιν στους παγωμένους δρόμους ...

Βάλτερ Μπένγιαμιν, Ημερολόγιο Μόσχας, εκδόσεις Καστανιώτης