Vanitas vanitatum ...

Διάβαζα, για την ακρίβεια, ξαναδιάβαζα τις προάλλες, τον «Εκκλησιαστή», ένα από τα βιβλία που απαρτίζουν την εβραϊκή Βίβλο και τη χριστιανική Παλαιά Διαθήκη. Αποδίδεται στον Δαβίδ, βασιλέα της Ιερουσαλήμ, χωρίς να είναι απολύτως εξακριβωμένο. Πρόκειται στην ουσία για ηθικοπλαστικό κήρυγμα με βαθιά φιλοσοφικότητα. Πολλοί οι στίχοι που θα μπορούσε να απομονώσει κανείς.

Μού έκαναν εντύπωση κάποιοι που αναφέρονται στην ελπίδα:
Ένα πράμα έχουν κοινό
οι ζώντες μεταξύ τους:
όλοι πάντοτε ελπίζουν.
Το σκυλί που ακόμα ζει
έχει αξία πιο μεγάλη
απ΄ το νεκρό λιοντάρι.
...
Βγες έξω λοιπόν,
φάε το ψωμί σου με χαρά,
πιες το κρασί καλόκαρδα...
Και κάθε μέρα φόραγε
τα άσπρα σου τα ρούχα,
και στάξε στο κεφάλι σου
λάδι ευωδιαστό.

Και φτιάξε τη ζωή σου
με το κορίτσι που αγαπάς,
την κάθε μέρα της ζωής,
της ανώφελης ζωής,
που σου δόθηκε να ζεις
σε τούτον δω τον κόσμο...
 
Στον «Εκκλησιαστή» λοιπόν, υπάρχει αλλαγή; Υπάρχει. Αλλά πρόκειται για την εναλλαγή των ίδιων στοιχείων, Η αλλαγή, στην ουσία, είναι επανάληψη. Το έργο παίζεται ξανά και ξανά. Τα πράγματα και οι καταστάσεις δείχνουν να μεταβάλλονται αλλά δεν συμβαίνει τίποτα καινούργιο. Όλα μένουν ίδια. Ωστόσο, οι άνθρωποι δεν το αντιλαμβάνονται αυτό. Νομίζουν ότι νέα πράγματα γίνονται. Ότι σημειώνονται εξελίξεις. Γιατί; Γιατί τα πράγματα ξεχνιούνται. Οι άνθρωποι δεν θυμούνται τα παλαιότερα. Κι αυτά του σήμερα γίνονται και είναι θαυμαστά αύριο θα 'χουν λησμονηθεί. Η εντύπωση του διαφορετικού, του αλλιώτικου, του πρωτόφαντου, δήθεν, του νέου δεν οφείλεται παρά μόνο στη λήθη. Στη λήθη. Το ΄χουν οι άνθρωποι αυτό. Ξεχνάνε. Δεν γίνεται αλλιώς...
Κι από κοντά έρχεται κι ο Θέογνις, ο αριστοκράτης Μεγαρεύς, με τις ελεγείες του:

Ἐλπὶς καὶ κίνδυνος ἐν ἀνθρώποισιν ὁμοῖοι·
οὗτοι γὰρ χαλεποὶ δαίμονες ἀμφότεροι.
Που σημαίνει:
Το ίδιο πράγμα είναι η ελπίδα και ο κίνδυνος
Κι οι δυο τους είναι δύσκολοι δαίμονες

Και στην επόμενη ελεγεία:

Πολλάκι πὰρ δόξαν τε καὶ ἐλπίδα γίνεται εὖ ῥεῖν
ἔργ' ἀνδρῶν, βουλαῖς δ' οὐκ ἐπέγεντο τέλος.
Δηλαδή:
Τα έργα των ανθρώπων πολλές φορές πραγματώνονται χωρίς ελπίδα και σύνεση.
Και τέλος δεν έχουνε τα σχέδιά (τους)...

Κι όπως λέει κι ο έξοχος Μπρούνο Γκαντζ στο μετρό του Βερολίνου, στο γύρισμα του αιώνα -τι σκηνή!- «Πολλοί από εμάς πιστέψαμε ότι ήμασταν οι πολιορκητές του ουρανού... Αλλά η Ιστορία μας πέταξε στο περιθώριο. Η Σκόνη του Χρόνου τα σκεπάζει όλα, μικρά και μεγάλα .. «

Κι η γριά η Λούκαινα, του Παπαδιαμάντη, η γιαγιά της Ακριβούλας συνεχίζει να μοιρολογά: «Σὰν νά ᾽χαν ποτὲ τελειωμὸ
τὰ πάθια κ᾿ οἱ καημοὶ τοῦ κόσμου...»