John Williams, Ο Στόουνερ (Gutenberg)

Το βιβλίο «Ο Στόουνερ» του αμερικανού πεζογράφου John Williams (1934-2006) είναι η ιστορία ενός ανθρώπου, το χρονικό μιας ολόκληρης ζωής, από την ηλικία των έξι ετών, όταν έσπερνε τη γη και άρμεγε τις αγελάδες στην οικογενειακή αγροικία στις μεσοδυτικές πολιτείες των ΗΠΑ έως τον θάνατό του, στο τέλος μιας εξαιρετικής ακαδημαϊκής καριέρας ως καθηγητής αγγλικής γλώσσας και λογοτεχνίας στο πανεπιστήμιο του Μισσούρι.
 
Χωρίς να έχει οποιαδήποτε λογοτεχνική σκευή, ή μάλλον ακριβώς γι' αυτό, ο κ. Στόουνερ αποφασίζει να εγκαταλείψει τις γεωπονικές σπουδές για τις οποίες προοριζόταν για να αφιερωθεί στη μελέτη της λογοτεχνίας και της θεωρίας των γραμμάτων και της γραφής. Το έναυσμα είναι ένα σονέτο του Σαίξπηρ που αναφέρεται στα νιάτα που μαραίνονται και φεύγουν. Έτσι στρέφεται στη λογοτεχνία, όχι όμως ως απλός αναγνώστης καλών ή λιγότερο καλών μυθιστορημάτων αλλά ως ερευνητής. Δύο πράγματα τον ενδιαφέρουν βασικά. Το ένα είναι η φιλολογική ερμηνεία των ποιημάτων, η αναζήτηση της ιστορικότητας των πηγών της αγγλικής (αναγεννησιακής) ποίησης. Και αφιερώνεται στο ερευνητικό/ακαδήμαϊκό έργο με ιεραποστολικό ζήλο. Το άλλο είναι η διδασκαλία. Πασχίζει να μεταδίδει όσο πιο καλά μπορεί τις γνώσεις που αποκτά στους φοιτητές, πρωτοετείς, προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς. Θέλει να γίνει ένας καλός δάσκαλος. Και να προετοιμάζει με τη σειρά του καλούς δασκάλους. Σε όλη του την πορεία κατατρύχεται απο αμφιβολίες και ανασφάλειες: είναι, άραγε, καλός δάσκαλος;
 
Στο φόντο των ερευνητικών και ακαδημαϊκών του διαδρομών, δύο ερωτικές σχέσεις. 
Η μία καταλήγει σε γάμο, ο οποίος όμως είναι μια φρικτή αποτυχία. Η γυναίκα του, η Ίντθ, είναι ένα πλάσμα εντελώς απωθητικό. Ωστόσο αυτός ο γάμος δεν διαλύεται. Αντιθέτως, είναι αυτός που διαλύει τον Στόουνερ. Για να βρει διέξοδο καταφεύγει στο πανεπιστήμιο, το οποίο αντιλαμβάνεται ως κόσμο έξω από τον κόσμο, ως τον μόνο πραγματικό και ενδιαφέροντα τελικά, κόσμο, στις μελέτες του, στα βιβλία του και στις εργασίες των φοιτητών του. Η άλλη σχέση με μία μεταπτυχιακή ερευνήτρια. Η Κάθριν Ντρίσκολ αποδεικνύεται για τον Γουίλλιαμ Στόουνερ ο έρωτας της ζωής του. "Κάπου κάπου σήκωναν τα μάτια από τα βιβλία τους, αντάλλασσαν ένα χαμόγελο και ξαναβυθίζονταν στη μελέτη τους. Κάπου κάπου ο Στόουνερ σήκωνε τα μάτια από το βιβλίο του και τα άφηνε να πλανηθούν στην υπέροχη καμπύλη της ράχης της, στον ντελικάτο λαιμό της, όπου έπεφτε πάντα μια τούφα μαλλιά. Τότε τον πλημμύριζε ένας αργός κι ανεμπόδιστος πόθος... σηκωνόταν και πήγαινε να σταθεί πίσω της, κι ακουμπούσε απαλά τα χέρια του στους ώμους της. Εκείνη ίσιωνε το κορμί της κι άφηνε το κεφάλι της να ακουμπήσει πίσω στο στέρνο του... Ο Στόουνερ γλυστρούσε τα χέρια του στην απαλά δεμένη ρόμπα, ν' αγγίξουν τα στήθη της ...» 
 
Τι ήταν, τελικά, η ζωή του κυρίου Στόουνερ; Επιθύμησε έντονα τη φιλία και την επιδίωξε αλλά τελικά απέκτησε μόνο δύο φίλους (ο ένας, μάλιστα, σκοτώθηκε κάπου στο γαλλικό μέτωπο). Παντρεύτηκε από πάθος αλλά τελικά ο γάμος του φυλλορρόησε σχεδόν αμέσως. Βρήκε τον έρωτα στην Κάθριν .... («Κάθριν, σκέφτηκε, Κάθριν...»). Θέλησε να γίνει δάσκαλος. Κι έγινε. Αλλά είχε πάντα τη σκέψη ότι ήταν ένας «μάλλον αδιάφορος δάσκαλος». Θέλησε να μείνει ακέραιος και αγνός στην πιο καθαρή μορφή και βρήκε τον συμβιβασμό και την κοινοτοπία. Επιδίωξε τη γνώση και στο τέλος της ζωής του συνειδητοποίησε τη βαθιά του άγνοια ...
 
Εξαιρετικό μυθιστόρημα. 
Βιβλία, ακαδημαϊκή κοινότητα, σπουδαστήρια και μελέτες, έρευνες και πηγές, διδασκαλία, τέχνη, λογοτεχνία, ποίηση, έρωτας και συμβιβασμοί. 
Και, βέβαια, το έργο του δασκάλου. Δεν είναι λίγα.